Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπαράγεται γράφημα το οποίο υποτίθεται πως δείχνει θανάτους οι οποίοι προκλήθηκαν από εμβόλια της COVID-19. Ωστόσο ο εν λόγω ισχυρισμός συνιστά διαστρέβλωση των πραγματικών δεδομένων, καθώς πρόκειται για αναφορές θανάτων όχι απαραίτητα θανάτους που αποδόθηκαν αιτιωδώς στα εμβόλια της COVID-19.
Παραδείγματα σχετικών αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορείτε να βρείτε αρχειοθετημένα εδώ, εδώ και εδώ.
Ο εξεταζόμενος ισχυρισμός
ΝΑ ΤΙ ΠΑΝΕ ΝΑ ΚΑΛΥΨΟΥΝ..ΑΛΛΑ ….ΓΙΑΤΙ σε λιγο δεν θα χρειαζεται ουτε αυτο-
Στοιχεία VAERS για όλους τους θανάτους από εμβόλια από το 1988 έως το 2021.
Οι θάνατοι από το εμβόλιο Covid σε 1 έτος είναι ισοδύναμοι με τους θανάτους όλων των άλλων εμβολίων σε 33 χρόνια.
Ανάλυση του ισχυρισμού
Οι ισχυρισμοί για το επίμαχο γράφημα ξεκίνησαν το 2021 όταν το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) δημοσίευσε στοιχεία από την υπηρεσία παθητικής συλλογής αναφοράς ανεπιθύμητων ενεργειών VAERS. Η δημοσίευση του CDC κυκλοφόρησε ευρέως στα social media με τον ισχυρισμό ότι ο φορέας προσπαθούσε να αποσιωποιήσει τους τεράστιους αριθμούς θανάτων που, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, οφείλονταν στα εμβόλια κατά της COVID-19.
Όπως έχουμε εξηγήσει και σε προηγούμενα άρθρα μας, το πρόβλημα με την επίκληση δεδομένων από το VAERS ως απόδειξη για επικινδυνότητα οποιουδήποτε εμβολίου είναι η ίδια η φύση της υπηρεσίας. Το VAERS, όπως αναφέραμε ήδη, είναι υπηρεσία παθητικής συλλογής αναφορών για ανεπιθύμητες ενέργειες. Αυτό σημαίνει πως οποιοδήποτε άτομο, είτε είναι επαγγελματίας υγείας ή ιδιώτης μπορεί να καταθέσει αναφορά για εικαζόμενη ανεπιθύμητη ενέργεια από το εκάστοτε εμβόλιο στην πλατφόρμα του VAERS. Η υπηρεσία δεν ζητάει απαραίτητα κατάθεση στοιχείων τεκμηρίωσης πριν την κατάθεση της αναφοράς, επομένως θεωρητικά ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να στείλει αναφορές στην υπηρεσία χωρίς να υπάρχει καμία βάση ή στοιχείο ανεπιθύμητης ενέργειας.
Αυτό το σημείο τονίζεται και από την ίδια τον ίδιο τον VAERS στην επίσημη σελίδα του όπου αναφέρονται τα εξής:
Το VAERS δέχεται αναφορές για ανεπιθύμητες ενέργειες που λαμβάνουν χώρα μετά τον εμβολιασμό. Οποιοσδήποτε, συμπεριλαμβανομένων και επαγγελματιών υγείας, κατασκευαστών εμβολίων, και απλοί πολίτες μπορεί να καταθέσει αναφορές στο σύστημα. Ενώ η παρακολούθηση της ασφάλειας των εμβολίων είναι πολύ σημαντική, οι αναφορές που κατατίθενται στο VAERS, από μόνες τους, δεν μπορούν να τεκμηριώσουν αν το εκάστοτε εμβόλιο προκάλεσε ή συνέβαλε στην εμφάνιση μιας ανεπιθύμητης ενέργειας ή ασθένειας. Οι προμηθευτές εμβολίων ενθαρύνονται να αναφέρουν κάθε πρόβλημα υγείας με κλινική σημασία μετά από εμβολιασμό στο VAERS ακόμα και αν δεν είναι σίγουροι ότι το εμβόλιο ήταν η αιτία. Σε κάποις περιπτώσεις, η κατάθεση αναφοράς στον VAERS απαιτείται από επαγγελματίες υγείας ή κατασκευαστές εμβολίων. Οι αναφορές στο VAERS μπορεί να περιέχουν πληροφορίες που είναι ελλιπείς, ανακριβείς, οι οποίες περιέχουν σύνδεση του εμβολιασμού με τυχαία γεγονός ή πληροφορίες που δεν έχουν επαληθευτεί. Επίσης, οι αναφορές που κατατίθενται στο VAERS μπορεί να μην είναι αντικειμενικές. Επομένως υπάρχουν περιορισμοί στο πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα από το VAERS με επιστημονικά σωστό τρόπο. Τα δεδομένα από τις αναφορές στο VAERS πρέπει να ερμηνεύονται συνυπολογίζοντας αυτούς τους περιορισμούς.
Κατά συνέπεια, για να μπορέσουμε να πούμε ότι μια περίπτωση θανάτου ο οποίος έλαβε χώρα μετά τον εμβολιασμό οφείλεται αιτιωδώς στον εμβολιασμό χρειάζεται ξεχωριστή έρευνα πάνω στην περίπτωση.
Επιπρόσθετα, στον εξεταζόμενο ισχυρισμό δεν γίνεται καμία αναφορά για το ζήτημα της υπερβάλλουσας θνητότητας ή αλλιώς την συχνότητα με την οποία ένα πρόβλημα υγείας ή αποτέλεσμα νόσου όπως ο θάνατος εμφανίζονται σε συγκεκριμένο πληθυσμό υπό φυσιολογικές συνθήκες χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις. Για να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι υπάρχει σημαντική αύξηση στους θανάτους σε ένα πληθυσμό λόγω μιας παρέμβασης, όπως ο εμβολιασμός για την COVID-19, πρέπει να ξέρουμε πόσοι είναι οι θάνατοι που θα περιμέναμε να δούμε στον πληθυσμό μέσα σε ένα φυσιολογικό έτος χωρίς καμία παρέμβαση.
Τα στοιχεία για τις ΗΠΑ, σύμφωνα και με την οπτικοποίηση από το γράφημα του οργανισμού Our World in Data, δείχνουν ότι οι αποκλίσεις από τους προβλεπόμενους θανάτους για το διάστημα 2020-2024 εμφανίζονται κατά βάση μεταξύ 2020-2021 και ξεκινάνεν από τις αρχές του 2020. Αυτές οι αποκλίσεις συνάδουν με τις μεγάλες αυξήσεις στους θανάτους λόγω της COVID-19 που συνεχίζονται και στο 2021 καθώς, ενώ εκείνο το έτος ξεκίνησε η εμβολιαστική καμπάνια, δεν εμβολιάστηκε το σύνολο του πληθυσμού εντός του έτους. Όπως φαίνεται και στο γράφημα ωστόσο, οι αποκλίσεις από τις προβλέψεις για τον αριθμό θανάτων ανά έτος μειώνονται όσο απομακρυνόμαστε από το 2021 και το ποσοστό εμβολιασμού αυξάνεται. Το γεγονός ότι ο εμβολιασμός για την COVID-19 συνδέθηκε με μείωση των ποσοστών υπερβάλλουσας θνητότητας στις ΗΠΑ επιβεβαιώνεται και από σειρά μελετών που εξέτασαν τα διαθέσιμα δεδομένα την περίοδο μεταξύ 2020 και 2022.1Huang, Chao, et al. “Correlation between vaccine coverage and the COVID-19 pandemic throughout the world: Based on real-world data.” J. Med. Virol., vol. 94, no. 5, 1 May. 2022, pp. 2181-7, doi:10.1002/jmv.27609.2Sharon Zeng, B. A. “Association of Zip Code Vaccination Rate With COVID-19 Mortality in Chicago, Illinois.” JAMA Netw. Open, vol. 5, no. 5, 27 May. 2022, p. e2214753, doi:10.1001/jamanetworkopen.2022.14753.3Alyssa Bilinski, PhD. “COVID-19 and Excess All-Cause Mortality in the US and 20 Comparison Countries, June 2021-March 2022.” JAMA, vol. 329, no. 1, 3 Jan. 2023, pp. 92-94, doi:10.1001/jama.2022.21795.4Barro, Robert J. “Vaccination rates and COVID outcomes across U.S. states.” Econ. Hum. Biol., vol. 47, Dec. 2022, p. 101201, doi:10.1016/j.ehb.2022.101201.5Shioda, Kayoko, et al. “Population-Level Relative Effectiveness of the COVID-19 Vaccines and the Contribution of Naturally Acquired Immunity.” J. Infect. Dis., vol. 227, no. 6, 15 Mar. 2023, pp. 773-9, doi:10.1093/infdis/jiac483.
Τέλος είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ότι το εξεταζόμενο γράφημα καλύπτει δεδομένα για τον πρώτο χρόνο κυκλοφορίας των εμβολίων της COVID-19, δηλαδή το 2021. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οδήγησαν στις αυξημένες αναφορές σε παθητικά συστήματα φαρμακοεπαγρύπνησης για εκείνη την περίοδο. Όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας, στις περισσότερες χώρες οι πρώτες δόσεις χορηγήθηκαν σε οίκους ευγηρίας, υπό τη στενή παρακολούθηση φροντιστών που είχαν κληθεί να είναι σε επιφυλακή για αναφορά πιθανών παρενεργειών, και οι αμέσως επόμενες δόσεις διατέθηκαν στους ίδιους τους φροντιστές. Όπως είναι λογικό, τα ανεπιθύμητα συμβάντα που λαμβάνουν χώρα λόγω χρονικής σύμπτωσης θα ήταν πιο συνηθισμένα σε ασθενείς με εύθραυστη υγεία, και θα ήταν πιθανότερο να καταγραφούν. Επιπρόσθετα, οι αλλαγές στη συχνότητα αναφορών επηρεάστηκαν και από αλλαγές στις οδηγίες των αρχών, αλλά και από τις εξελισσόμενες κοινωνικές αντιλήψεις για τις υποτιθέμενες παρενέργειες του εμβολιασμού, σε ένα περιβάλλον καταιγιστικής παραπληροφόρησης.
Συμπέρασμα
Το γράφημα δείχνει τις καταγεγραμμένες περιπτώσεις θανάτων στο σύστημα παθητική συλλογής δεδομένων του VAERS. Το σύστημα αυτό συλλέγει αναφορές από τον οποιονδήποτε είτε πρόκειται για γιατρό ή ιδιώτη και δεν απαιτεί τεκμηρίωση για το εκάστοτε αναφερόμενο περιστατικό. Αυτό σημαίνει ότι οι περιπτώσεις θανάτων που αναφέρονται στο VAERS δεν σχετίζονται απαραίτητα αιτιωδώς με το εκάστοτε σκεύασμα. Για να εξακριβωθεί αιτιώδης σύνδεση μεταξύ ενός εμβολίου και θανάτου γίνεται ξεχωριστή έρευνα πάνω στο κάθε περιστατικό. Το επίμαχο γράφημα λοιπόν δεν δείχνει περιπτώσεις από αποδεδειγμένα περιστατικά ανθρώπων που εμβολιάστηκαν και πέθαναν λόγω του εμβολίου, αλλά πόσες περιπτώσεις αναφέρθηκαν στο VAERS.
Αρχισυντάκτης στο FactReview και fact-checker με βασικό αντικείμενο την επιστημονική αρθρογραφία και ανάλυση επιστημονικής παραπληροφόρησης.
