Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2024 παρουσιάζεται από δημοσιεύματα ιστολογίων και αναρτήσεις στα social media ως απόδειξη πρόκλησης αυτισμού από τα εμβόλια της COVID-19 σε πειραματόζωα, ενώ γίνεται και ο ισχυρισμός ότι αντίστοιχα προβλήματα μπορεί να προκληθούν και σε ανθρώπους που έχουν εμβολιαστεί. Ωστόσο, οι εξεταζόμενοι ισχυρισμοί αποτελούν διαστρέβλωση των διαθέσιμων στοιχείων καθώς, μεταξύ άλλων, η μελέτη που παραθέτουν παρουσιάζει σημαντικά μεθοδολογικά σφάλματα.
Αναπαραγωγές των ισχυρισμών σε μέσα ενημέρωσης και ιστολόγια: choratouaxoritou.gr, anazitiseis.gr, press-gr.com, radiogamma.gr, molwnlave.net, vimaiteas.blogspot.com
Παραδείγματα σχετικών αναπαραγωγών του ισχυρισμού βρίσκονται αρχειοθετημένα εδώ, εδώ και εδώ.
Ο εξεταζόμενος ισχυρισμός
Στα υπό εξέταση δημοσιεύματα διαβάζουμε τα εξής:
Μια μελέτη με κριτές από την Τουρκία ανακάλυψε ότι θηλυκοί αρουραίοι στους οποίους έγινε ένεση με εμβόλια mRNA COVID-19 γέννησαν απογόνους που παρουσίαζαν σοβαρά συμπτώματα αυτισμού και χαμηλότερο αριθμό νευρώνων στον εγκέφαλο. Που με απλά λόγια σημαίνει χαμηλό μέσο δείκτη ευφυΐας.
Η μελέτη με κριτές, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neurochemical Research στις 10 Ιανουαρίου, εξέτασε τις σχέσεις μεταξύ των εμβολίων mRNA του COVID-19 και των νευροαναπτυξιακών διαταραχών, με έμφαση στον αυτισμό. Ανέλυσε τους εγκύους αρουραίους στους οποίους έγινε ένεση με εμβόλια mRNA της Pfizer για τον COVID-19 κατά τη διάρκεια της κύησης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα εμβόλια είχαν «βαθύ αντίκτυπο σε βασικές νευροαναπτυξιακές οδούς», με τους άρρενες απογόνους να παρουσιάζουν «έντονες συμπεριφορές αυτισμού, που χαρακτηρίζονταν από σημαντική μείωση στην κοινωνική αλληλεπίδραση και επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς».
«Επιπλέον, υπήρξε μια σημαντική μείωση στον αριθμό των νευρώνων σε κρίσιμες περιοχές του εγκεφάλου, υποδεικνύοντας πιθανό νευροεκφυλισμό ή μειωμένη νευροανάπτυξη. Οι αρσενικοί αρουραίοι παρουσίασαν επίσης μειωμένη κινητική απόδοση, που αποδεικνύεται από μειωμένο συντονισμό και ευκινησία».
Ανάλυση του ισχυρισμού
Τα προβλήματα της αναφερόμενης μελέτης
Η επίμαχη μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Neurochemical Research τον Ιανουάριο του 20241Erdogan, Mumin Alper, et al. “Prenatal Exposure to COVID-19 mRNA Vaccine BNT162b2 Induces Autism-Like Behaviors in Male Neonatal Rats: Insights into WNT and BDNF Signaling Perturbations.” Neurochem. Res., 10 Jan. 2024, pp. 1-15, doi:10.1007/s11064-023-04089-2. και εξέτασε τις εικαζόμενες επιπτώσεις στην νευρολογική ανάπτυξη λόγω προγεννητικής έκθεσης στο mRNA εμβόλιο της Pfizer.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ποντικούς τους οποίους χώρισαν σε δυο ομάδες, μια ομαδα ελέγχου στην οποία χορηγήθηκε φυσιολογικός ορός και μια ομάδα στην οποία χορηγήθηκε το εμβόλιο mRNA της Pfizer. Τα αποτελέσματα, σύμφωνα με τους ερευνητές, έδειξαν σημαντική επίπτωση στις κινητικές ικανότητες των ποντικών, μειωμένο αριθμό νευρώνων και συμπεριφορά την οποία έκριναν ότι εντάσσεται στο φάσμα του αυτισμού.
Αρχικά, είναι σκόπιμο να τονίσουμε ότι ο οργανισμός ελέγχου γεγονότων HealthFeedback επικοινώνησε με τον Mumin Alper Erdogan, έναν εκ των ερευνητών, ο οποίος δήλωσε ότι η δουλειά της ομάδας του δεν αποτελεί βάση για εξαγωγή συμπερασμάτων σε κλινικό πλαίσιο και πως δεν είχαν την πρόθεση να προάγουν άρνηση απέναντι στον εμβολιασμό για την COVID-19.
Η μελέτη εμφανίζει αρκετά προβληματικά σημεία, το βασικό εκ των οποίων είναι η δοσολογία του εμβολίου που χορηγήθηκε στους ποντικούς. Σύμφωνα με την μελέτη τα πειραματόζωα στην βασική ομάδα έλαβαν κανονική δόση 30 μικρογραμμαρίων, η οποία όμως είναι η ίδια δόση που λαμβάνει ένας άνθρωπος. Σε μέλέτες αυτού του τύπου είναι απαραίτητη η προσαρμογή της δοσολογίας2Reagan-Shaw, Shannon, et al. “Dose translation from animal to human studies revisited.” FASEB J., vol. 22, no. 3, 1 Mar. 2008, pp. 659-61, doi:10.1096/fj.07-9574LSF. ώστε να ταιριάζει με την μάζα του εκάστοτε πειραματόζωου. Για την μελέτη χρησιμοποιήθηκαν θηλυκοί ποντικοί WistarΑυτοί οι ποντικοί χρησιμοποιούνται αρκετά συχνά σε επιστημονικές μελέτες καθώς το γενετικό τους προφίλ, η φυσιολογία και η συμπεριφορά τους έχει εξεταστεί εκτενώς και αποτελούν πολύ καλή βάση για εξέταση συγκεκριμένων παρεμβάσεων. οι οποίοι κατά προσέγγιση ζυγίζουν περίπου 200-300 γραμμάρια. Επομένως, χρησιμοποιώντας ως υποθετικό παράδειγμα σύγκρισης μια γυναίκα με βάρος 80 κιλά, οι ποντικοί στην μελέτη έλαβαν χοντρικά 300 φορές μεγαλύτερη δόση από αυτήν που θα έπρεπε αναλογικά με το βάρος τους.
Επίσης, το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε ήταν ιδιαίτερα μικρό καθώς οι ερευνητές εξέτασαν 4 ποντικούς από την ομάδα του εμβολιασμού και 3 από την ομάδα ελέγχου γεγονός που μπορεί να αλλοιώσει τα συμπεράσματα της μελέτης3Button, Katherine S., et al. “Power failure: why small sample size undermines the reliability of neuroscience.” Nat. Rev. Neurosci., vol. 14, no. 5, May. 2013, pp. 365-76, doi:10.1038/nrn3475.. Όπως τόνισε και ο ανοσολόγος Marc Veldhoen σε ανασκόπηση του για την εν λόγω μελέτη, το πείραμα των ερευνητών έγινε μόνο μία φορά, επομένως δεν υπάρχουν δεδομένα από επαναληπτικά πειράματα για επιβεβαίωση των αρχικών δεδομένων, γεγονός που μειώνει ακόμα περισσότερο την αξιοπιστία των συμπερασμάτων.
Η ερευνητική ομάδα αναφέρει μέσα στη μελέτη ότι χρησιμοποίησε ένα σύστημα ανάλυσης συμπεριφοράς με χρήση τεχνητής νοημοσύνης με την ονομασία “Scove Systems” η σελίδα του οποίου, ωστόσο, δεν λειτουργεί και δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για εξέταση της αξιοπιστίας του από ανεξάρτητο φορέα. Σε σχετικό βίντεο ο επικεφαλής της μελέτης, Mümin Erdoğan, εξηγεί το πώς λειτουργεί το εν λόγω σύστημα, ενώ σε δήλωση του ανέφερε ότι πέραν του εν λόγω συστήματος η μελέτη περιλάμβανε και κλασικές μεθόδους παρατήρησης της συμπεριφοράς των ποντικών από ανεξάρτητους παρατηρητές για να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματα του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό το σύστημα, όπως ανέφερε ο Dr. Erdoğan, αναπτύχθηκε από τον ίδιο και τους συνεργάτες του γεγονός που εισάγει και παράμετρο σύγκρουσης συμφερόντων (conflict of interest) η οποία δεν αναφέρθηκε αρχικά στο περιοδικό δημοσίευσης. Ο Dr. Erdoğan ανέφερε, ωστόσο, ότι θα ενημέρωνε εκ νέου το περιοδικό για το εν λόγω πρόβλημα.
Αναφορικά με την παρατήρηση συμπεριφορών που η ερευνητική ομάδα ένταξε στο φάσμα του αυτισμού, ο Dr. Brian Lee, επίκουρος καθηγητής επιδημιολογίας και βιοστατιστικής στο Πανεπιστήμιο Drexel ο οποίος μελετά τις συνθήκες ανάπτυξης εμβρύων και το ρίσκο εμφάνισης αυτισμού, δήλωσε ότι η διάγνωση αυτισμού είναι δύσκολη ακόμα και στους ανθρώπους, γεγονός που αυξάνει ακόμα περισσότερο την δυσκολία σε ποντικούς. Ο ίδιος πρόσθεσε επίσης ότι είναι πολύ δύσκολο να ερμηνευτούν τα αποτελέσματα από τις συμπεριφορές ποντικών στο πλαίσιο διάγνωσης αυτισμού όπως θα γινόταν σε ανθρώπους.
Ένας εξίσου σημαντικός περιορισμός είναι η έλλειψη πρωτοκόλλου για διεξαγωγή τυφλής δοκιμής. Αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές ήξεραν ποιοι ποντικοί έλαβαν κανονικό εμβόλιο και ποιοι ήταν στο δείγμα ελέγχου, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα καθώς με αυτό το τρόπο οι ερευνητές περιμένουν να δουν συγκεκριμένα αποτελέσματα από την κάθε ομάδα.
Τέλος, όπως τόνισε η Teresa Reyes, καθηγήτρια φαρμακολογίας και συστημάτων φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Σινσινάτι, στον οργανισμό ελέγχου γεγονότων FactCheckOrg, η μελέτη δεν περιλαμβάνει σημαντικά στοιχεία για την κύηση των ποντικών. Συγκεκριμένα, λείπουν στοιχεια για την διάρκεια της κύησης η οποία αν διέφερε μεταξύ ποντικών μπορεί να έδειχνε ότι μέρος των απογόνων γεννήθηκαν πρόωρα, γεγονός που επηρεάζει την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Επιπρόσθετα, δεν υπήρχαν δεδομένα για το βάρος των εγκύων ποντικών και των απογόνων τους για την περίοδο του πειράματος. Σημαντικές διαφορές στο βάρος θα αποτελούσε ένδειξη ότι οι έγκυοι ποντικοί αρρώστησαν λόγω των υπερβολικά μεγάλων συγκεντρώσεων του εμβολίου που έλαβαν, επηρεάζοντας και πάλι τα αποτελέσματα της μελέτης.
Τι ισχύει για την συσχέτιση εμβολίων και αυτισμού
Η ανάπτυξη συμπεριφορών που εντάσσονται στο φάσμα του αυτισμού είναι αποτέλεσμα συνδυασμού γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η ηλικία στην οποία γίνεται η σύλληψη, και το περιβάλλον της κύησης. Το ζήτημα της εικαζόμενης σύνδεσης μεταξύ εμβολίων και ανάπτυξης αυτισμού έχει χρησιμοποιηθεί διαχρονικά από αντιεμβολιαστικούς κύκλους με πιο γνωστό παράδειγμα την μελέτη του Andrew Wakefield η οποία προσπάθησε να αποδείξει σύνδεση μεταξύ του τριπλού εμβολίου ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) με ανάπτυξη αυτισμού. Η μελέτη είχε σειρά μεθοδολογικών σφαλμάτων και διαστρέβλωσης στοιχείων τα οποία ήρθαν στο φως μετά την δημοσίευση της μελέτης οδηγώντας εν τέλει και στην αφαίρεση της ιατρικής άδειας του Wakefield.
Ωστόσο, αντίστοιχοι ισχυρισμοί έχουν διατυπωθεί και για σειρά άλλων εμβολίων, γεγονός που δεν έχει τεκμηριωθεί από την διαθέσιμη βιβλιογραφία. Συγκεκριμένα, μελέτη κοορτήςΑυτός ο τύπος μελέτης εξετάζει ομάδες που μοιράζονται ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό για μεγάλες χρονικές περιόδους ώστε να εξακριβωθεί αν υπάρχει συσχετισμός μεταξύ μιας παρέμβασης, για παράδειγμα εμβολιασμός, με μια παρατηρούμενη κατάσταση όπως στην προκειμένη περίπτωση η ανάπτυξη αυτισμού. του 20174Ousseny Zerbo, PhD. “Association Between Influenza Infection and Vaccination During Pregnancy and Risk of Autism Spectrum Disorder.” JAMA Pediatr., vol. 171, no. 1, 2 Jan. 2017, p. e163609, doi:10.1001/jamapediatrics.2016.3609. η οποία εξέτασε 196,929 παιδιά που γεννήθηκαν στην Βόρεια Καλιφόρνια μεταξύ 2000 και 2010 δεν βρήκε κανένα συσχετισμό μεταξύ του εμβολιασμού κατά της γρίπης και της ανάπτυξης αυτισμού. Αντίστοιχη μελέτη του 20185Becerra-Culqui, Tracy A., et al. “Prenatal Tetanus, Diphtheria, Acellular Pertussis Vaccination and Autism Spectrum Disorder.” Pediatrics, vol. 142, no. 3, 1 Sept. 2018, p. e20180120, doi:10.1542/peds.2018-0120. Αρχειοθετημένο εδώ. η οποία εξέτασε 109,536 παιδιά που γεννήθηκαν στην Βόρεια Καλιφόρνια μεταξύ 2011 και 2014 δεν βρήκε συσχετισμό μεταξύ ανάπτυξης αυτισμού και εμβολιασμού με το τριπλό εμβόλιο Tdap (κατά του τετάνου, της διφθερίτιδας και του κοκκίτη) κατά την περίοδο της κύησης. Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 20206Ludvigsson, Jonas F., et al. “Maternal Influenza A(H1N1) Immunization During Pregnancy and Risk for Autism Spectrum Disorder in Offspring.” Ann. Intern. Med., 1 Sept. 2020, doi:10.7326/M20-0167. Αρχειοθετημένο εδώ. εξέτασε 69,455 παιδιά τα οποία γεννήθηκαν μεταξύ 2009 και 2010 στην Σουηδία και δεν βρήκε κανένα συσχετισμό μεταξύ εμβολιασμού κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης για την πανδημία της γρίπης των χοίρων το 2009 και ανάπτυξης αυτισμού. Επίσης, μελέτη κοορτής στο περιοδικό JAMA Pediatrics που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 20247Eleni G. Jaswa, Md. “In Utero Exposure to Maternal COVID-19 Vaccination and Offspring Neurodevelopment at 12 and 18 Months.” JAMA Pediatr., 22 Jan. 2024, doi:10.1001/jamapediatrics.2023.5743. και εξέτασε αποτελέσματα από μητέρες που είχαν κάνει το εμβόλιο για την COVID-19 κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο εμβολιασμός κατά της COVID-19 είναι ασφαλής για την νευρολογική ανάπτυξη του παιδιού μέχρι τους 18 μήνες που εξετάστηκαν στο πλαίσιο της μελέτης.
Συνολικά, τα εμβόλια για την COVID-19 παρακολουθούνται μέχρι σήμερα από επίσημους φορείς και υπάρχει πρόγραμμα φαρμακοεπαγρύπνησης το οποίο καταγράφει αναφορές για πιθανές παρενέργειες. Οι πιο συχνές παρενέργειες των εμβολίων mRNA είναι πόνος, κοκκίνισμα και πρήξιμο στο σημείο της ένεσης. Παρενέργειες όπως η μυοκαρδίτιδα (οίδημα στον μυ της καρδιάς) και η περικαρδίτιδα (οίδημα στην μεμβράνη που περιβάλλει την καρδιά) είναι πολύ πιο σπάνιες και στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι ήπιες και αντιμετωπίζονται με συμβατική αγωγή χωρίς κάποιο κίνδυνο. Εξετάζοντας τα δεδομένα ασφαλείας και την συνολική βιβλιογραφία, τα εμβόλια για την COVID-19 έχουν προλάβει σημαντικό αριθμό θανάτων και επιπλοκών από την νόσο. Μέχρι σήμερα ο εμβολιασμός παραμένει το πιο ασφαλές και αποτελεσματικό εργαλείο για προστασία από την COVID-19.
Συμπέρασμα
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, ο ισχυρισμός ότι επιστημονική μελέτη απέδειξε πως τα εμβόλια της COVID-19 προκαλούν αυτισμό σε πειραματόζωα είναι ψευδής. Η μελέτη εξέτασε την συμπεριφορά ποντικών που γεννήθηκαν από μητέρες στις οποίες είχε χορηγηθεί mRNA εμβόλιο κατά της COVID-19 ενώ κυοφορούσαν. Το συμπέρασμα για ένταξη στο φάσμα του αυτισμού έγινε μεταξύ άλλων με χρήση συστήματος ανάλυσης συμπεριφοράς με τεχνητή νοημοσύνη για το οποίο δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία αξιοπιστίας, ενώ ειδικοί αμφισβητούν την ακρίβεια εξέτασης συμπεριφορών σε ποντικούς στο πλαίσιο διάγνωσης αυτισμού με τον τρόπο που έλαβε χώρα στην εν λόγω μελέτη. Τα ποντίκια στην μελέτη έλαβαν πολύ μεγαλύτερες δόσεις του εμβολίου συγκριτικά με την δόση που θα έπρεπε να λάβουν με βάση την μάζα τους, και το πείραμα διεξήχθη μια μόνο φορά χωρίς να υπάρχουν δεδομένα από επαναληπτικά πειράματα. Οι ίδιοι οι ερευνητές της μελέτης μάλιστα τόνισαν πως τα αποτελέσματα τους δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εξαγωγή συμπερασμάτων σε κλινικό πλαίσιο. Σε ευρύτερο πλαίσιο, η σχετική επιστημονική βιβλιογραφία μέχρι σήμερα δεν έχει δείξει συσχετισμό εμβολιασμού κατά την κύηση, τόσο για την COVID-19 οσο και για άλλες νόσους, με ανάπτυξη αυτισμού. Εν τέλει, η εν λόγω μελέτη δεν αποτελεί στέρεη βάση ισχυρισμού περί οποιασδήποτε επίδρασης των εμβολίων κατά της COVID-19 στην ανθρώπινη υγεία, ενώ με τα μέχρι τώρα δεδομένα αυτά τα εμβόλια αποτελούν το πιο αποτελεσματικό και ασφαλές εργαλείο για την πρόληψη σοβαρής νόσησης και θανάτου από την νόσο.
Αρχισυντάκτης στο FactReview και fact-checker με βασικό αντικείμενο την επιστημονική αρθρογραφία και ανάλυση επιστημονικής παραπληροφόρησης.
